Witamina D-25(OH)

Kiedy i w jakim celu

Badanie poziomu witaminy D jest kluczowe m.in. w ocenie zapotrzebowania na suplementację tego składnika. Pozwala na wykrycie ewentualnego niedoboru - wynik badania wit. D jest punktem wyjścia do ustalenia prawidłowej dawki preparatu z witaminą D.

Charakterystyka badania

Witamina D należy do grupy rozpuszczalnych w tłuszczach witamin o bardzo szerokim oddziaływaniu biologicznym. Powstaje w wyniku syntezy skórnej, po ekspozycji na promieniowanie światła słonecznego o długości fali 280-300 nm (promieniowanie ultrafioletowe) oraz jest przyjmowana z pokarmem.

Główną funkcją witaminy D jest kontrola gospodarki wapniowo-fosforanowej, poprzez oddziaływanie na jelita, nerki i kości, wykazuje także liczne działania pozaszkieletowe. Istotne jest  jej działanie plejotropowe poprzez wpływ na ekspresję genów, co wydaje się kluczowe dla obniżenia ryzyka rozwoju nowotworów, chorób autoimmunizacyjnych, astmy oskrzelowej, chorób: alergicznych, sercowo-naczyniowych, atopowego zapalenia skóry, komplikacji okołoporodowych, a nawet zaburzeń neuropoznawczych. Ponadto witamina D obniża zapadalność na nawracające infekcje, wpływa na odporność organizmu.

W Polsce synteza witaminy D w skórze może być efektywna w okresie wiosenno-letnim (od  maja do września), pomiędzy godziną 10.00 a  15.00, kiedy kąt padania promieni słonecznych jest odpowiedni, temperatura powietrza sprzyja kąpielom słonecznym, a pokrywa chmur nie przysłania słońca. W takich warunkach ekspozycja co najmniej 18% powierzchni ciała (czyli nieosłonięte przedramiona, podudzia) przez około 15 minut powinna prowadzić do  naturalnej, efektywnej syntezy witaminy D.

W okresie od października do marca w regionach powyżej 35° szerokości geograficznej północnej (w tym w Polsce), skórna synteza witaminy D nie jest efektywna.

Czynniki, takie jak zachmurzenie, zanieczyszczenie powietrza, zwiększona pigmentacja skóry, zaawansowany wiek, nadmierne stosowanie kremów z  filtrem (SPF powyżej 15), znacząco wydłużają czas ekspozycji konieczny do wytworzenia odpowiedniej ilości witaminy D lub uniemożliwiają uzyskanie odpowiedniego zaopatrzenia w witaminę D drogą syntezy skórnej, nawet przy odpowiednim czasie przebywania na słońcu w okresie wiosenno-letnim.

Drugim źródłem witaminy D dla człowieka jest dieta, która pokrywa maksymalnie do 20% dziennego zapotrzebowania. Witamina D występuje w  dwóch formach. Witamina D pochodzenia zwierzęcego to cholekalcyferol (witamina D3), a pochodzenia roślinnego i z grzybów to ergokalcyferol (witamina D2). Naturalnym źródłem witaminy D są głównie ryby, takie jak węgorz, łosoś dziki, śledź, w znacznie mniejszym stopniu żółtko jaja, ser żółty, mleko, niektóre grzyby.

Niedobór witaminy D występuje niezależnie od szerokości geograficznej miejsca zamieszkania, wieku, płci i rasy. W Polsce niedobór witaminy D o różnym nasileniu stwierdzono u 90% osób dorosłych, dzieci i młodzieży.

Badanie poziomu witaminy D jest szczególnie polecane:

• osobom po 65 r.ż.
• kobietom w wieku okołomenopauzalnym 
• osobom z nadwagą / niedowagą
• osobom mało aktywnym fizycznie – wykonującym mniej niż 30 minut wysiłku fizycznego dziennie 
• osobom na dietach eliminacyjnych / diecie bezmlecznej / osobom z nietolerancja laktozy 
• osobom z upośledzoną odpornością - cierpiącym na częste infekcje bakteryjne lub wirusowe 
• osobom chorym na osteoporozę / choroby układu sercowo - naczyniowego / choroby autoimmunologiczne (RZS, Hashimoto, cukrzyca typu 1, łuszczyca) 
• osobom z upośledzonym wchłanianiem z przewodu pokarmowego (stany zapalne jelit, IBS)

Ponadto badanie stężenia witaminy D powinno zostać wykonane przed rozpoczęciem suplementacji, w celu ustalenia właściwej dawki. Osoby, które są w trakcie przyjmowania witaminy D powinny zbadać jej poziom w celach kontrolnych, po ok. 3 miesiącach od rozpoczęcia leczenia.

Należy pamiętać, że nadmierna podaż witaminy D jest toksyczna.

Zakresy referencyjne:

• 0–10 ng/ml - ciężki niedobór witaminy D – leczenie niedoborów (dawki zależne od wieku i masy ciała – wykonać badanie kontrolne po 1-3 miesiącach)
• >10–20 ng/ml - znaczny niedobór witaminy D - leczenie niedoborów, należy upewnić czy suplementacja prowadzona jest prawidłowo i ewentualnie dokonać korekty.
• 20 - 30 ng/ml - niewystarczające (suboptymalne) stężenie witaminy D - należy upewnić się, czy suplementacja prowadzona jest prawidłowo
• 30 - 50 ng/ml - optymalne stężenie witaminy D - utrzymanie stosowanej dawki dla osób bez niedoborów, zalecane kontynuowanie dotychczasowego postępowania
• >50 - 100 ng/ml - wysokie stężenie witaminy D - zmniejszenie stosowanej dawki lub zaprzestanie suplementacji, należy upewnić się czy suplementacja prowadzona jest prawidłowo
• >75–100 ng/ml - należy wstrzymać podaż preparatów witaminy D na okres 1–2 miesięcy;
• >100 ng/ml - toksyczne stężenie witaminy D - należy bezwzględnie przerwać suplementację witaminy D, ocenić poziom wapnia w surowicy i w moczu oraz monitorować 25(OH)D w odstępach miesięcznych aż do uzyskania stężenia 25(OH)D ≤50 ng/ml

Zapraszamy do pobrania e-booka DIAGNOSTYKA NIEDOBORÓW WITAMINY D

Zapraszamy do obejrzenia webinarium, które dla pacjentów ALAB laboratoria poprowadził prof. Paweł Płudowski, od kilkunastu lat zajmujący się zagadnieniami dotyczącymi znaczenia witaminy D dla zdrowia człowieka. Autor i współautor rekomendacji suplementacji witaminy D w Europie Środkowej i w Polsce. Przewodniczący Komitetu Naukowego i Organizacyjnego Międzynarodowych Konferencji pt. „Witamina D – minimum,maximum, optimum” w latach 2012, 2015 i 2017. Prezes EVIDAS – Europejskiego Towarzystwa Witaminy D.

Zapraszamy również do obejrzenia wypowiedzi naszego eksperta o tym, dlaczego suplementacja witaminy D powinna odbywać się pod kontrolą jej stężenia w surowicy.

Przygotowanie do badań:

• materiałem do badania jest krew
• badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, można je wykonać o dowolnej porze dnia, nie trzeba być na czczo

Jeśli już suplementujesz witaminę D3, nie odstawiaj jej do badania. Nie odstawiaj również żadnych innych leków.